Türkiye’de yaşanan ekonomik kriz nedeniyle gıdadan ulaşıma, konut kiralarından elektrik faturalarına kadar her alanda fiyatlarda artış yaşanıyor. Bu artıştan etkilenmeyen neredeyse tek bir kalem yok. Buna boşanma fiyatları da dahildir. Bugün dava masrafları, avukatlık ücreti ve dava sırasında talep edilen ek bedeller dikkate alındığında, evliliğini bitirmek isteyen bir kişinin önüne bin liralık bir rakam çıkmaktadır. Kişi anlaşmalı boşanmayı seçerse, masraflar kısmen azalır, ancak çekişmeli boşanmada masraflar iki veya üç katına çıkar.
Her baronun açıkladığı rakamlar farklı olmakla birlikte İstanbul Barosu’nun 2023 yılı Eylül 2022 tavsiyesi olarak açıkladığı rakam anlaşmalı boşanma davalarında 27 bin lira, çekişmeli boşanma davalarında 40 bin lira.
Karşımıza çıkan bu rakamlar özellikle kadınların boşanma kararlarını etkiliyor. Örneğin; Asgari ücretle çalışan çocuğu olan kadın, boşanma kararıyla birlikte bir takım masraflara da katlanmak zorunda kalıyor. Bunun ilk adımı olan boşanma süreçleri, kadınların ‘masrafları kaldıramayacakları’ düşüncesiyle caydırıcı olabiliyor.
Görüştüğümüz her iki avukat da bu tehlikeye dikkat çekiyor. Şu anda ahlaki açıdan yıpratıcı bir süreç olan boşanmanın, maliyeti nedeniyle kadınların kararlarını etkilememesi gerektiğini belirtiyorlar.
Avukat Esin Yeşilırmak.‘MÜŞTERİLERİN ÇOĞUNUN BU ÜCRETLERİ KARŞILAYACAK GELİRİ YOK’
Avukat Esin Yeşilırmak da Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu’nda avukatlık yapmak istiyor. Yeşilırmak, baronun açıkladığı avukatlık ücretinin tavsiye niteliğinde olduğunu ancak birçok avukatın bu fiyatları talep edemediğini söylüyor. Çünkü müşterilerin birçoğunun bu fiyatları karşılayacak maddi geliri yok. Bu nedenle birçok avukatın tavsiye edilen avukatlık fiyatlarının altında davaları kabul ettiğini belirten Yeşilırmak, buradaki asıl sorunun evrak ve harç maliyetlerindeki yüzde 120’lik artış olduğunu ekliyor. Yeşilırmak, avukatlık ücretinin yanı sıra dava açmanın ve davanın seyrine göre oluşacak masrafları karşılamanın binlerce lirayı bulabileceğine dikkat çekiyor. Bu durumun, geliri düşük ya da herhangi bir birikimi ya da garantisi olmayan kadınları istenmeyen evliliklerini sürdürmeye zorladığını söylüyor.
‘BÖLÜNME İŞLEMLERİ MANEVİ ANLAMDA DA ZOR’
Geliri olmayan kişiler için barolarda ‘adli yardım’ bölümü bulunmaktadır. Muhtardan alınacak yoksulluk belgesi ile kişi baroya başvurarak adli yardım talebinde bulunabilir. Yoksulluk belgesi almanın bir diğer yolu da e-devlet üzerinden başvuru yapmaktır. Sistemde form doldurulduktan sonra başvuru sonucu tekrar sistem üzerinde görülebilmektedir. Yoksulluk belgesi olması halinde, avukatlık ücreti baro tarafından, dava giderleri ise dava sonucunda haksız olan tarafından ödenmek üzere devlet tarafından karşılanır.
Yeşilırmak, boşanma davalarının sadece geliri olmayan ya da düşük gelirli kadınlar için zorlu bir süreç olduğunu, aynı zamanda geliri nispeten iyi olan kadınların da önemli ölçüde etkilendiğini belirtiyor. Yeşilırmak, “Boşanma davaları çekişmeli ise dava süreçleri uzayabilir. Bu arada her iki taraf da özellikle kadınlar manevi anlamda zor bir dönem yaşayabilir. Aldatıldığına dair bir argüman varsa, bunu kanıtlamak için uzmanlar devreye girer. Bu durumda dava masrafları da artmaktadır. Örneğin en düşük ekspertiz fiyatı 1700 lira iken bu 7 bin liraya kadar çıkıyor. Uğraştığım bir davada müvekkilim altı defa uzmana gitmiş ve ona göre bedel ödenmiştir” diyor.
Avukat Hasret Tartak.‘VAKALAR UZAYABİLİR’
Avukat Hasret Tartak, davanın uzaması ve temyize gitmesi halinde ek masraflar çıkabileceğinin altını çiziyor. Tartak, boşanmanın hem maddi hem de manevi açıdan yorucu olabileceğini de belirtiyor. Tartak, “Aile birliği bir kamu düzeni olarak görüldüğü için mahkeme süreçleri 4-5 yıl sürebiliyor” diyor.
Anlaşmalı boşanma durumunda avukata gitmeden açılacak davanın maliyeti nedir diye Tartak’a soruyoruz. Tartak, “Sözleşmeli boşanma en uygun yol. Hatta taraflar mal ve çocuk velayeti noktasında anlaşmışlarsa bunu internet üzerinden alabilecekleri protokol ile kendileri de yapabilirler. Burada oluşan maliyetler aşağıdaki şekilde olacaktır. Boşanmaya karar verdiniz ve dilekçenizi verdiniz, ‘masraf avansı’ diye bir masraf var; ortalama 500 lira. Dava ücretleri rahatlıkla 500 liraya ulaşabiliyor. Diğer masraflar derken 1500-2 bin lira arasında dava açma masrafınız var” dedi.
‘AVUKATSIZ VE EN İYİ ŞEKİLDE MASRAFI 6 BİN LİRAYI BULABİLİR’
Çekişmeli boşanma davasında sürecin farklılaştığını belirten Tartak, Yeşilırmak için artan evrak ve harçlardan bahsediyor. Anlaşmalı boşanmadan farklı olarak çekişmeli boşanmada hak kayıpları daha fazla olduğu için sürecin bir avukat tarafından yürütülmesinin daha faydalı olduğunu belirtiyor: Dilekçe sahibine her seansta 300-500 lira. 6 duruşma alacağını düşünürsek yaklaşık 3 bin liraya mal olacak. Ayrıca her oturumda taraflara ve kurumlara mektup yazma süreçleri olabilir. Yatırım yaptığınız boyutu aşabilir. Ayrıca her seans için 200 lira ihbar ücreti alınabilir. Her şeyin yolunda gittiğini düşünürsek yaklaşık 6 bin liralık bir masrafla karşı karşıyayız.”
Çekişmeli boşanma davalarında tavsiye edilen vekalet ücreti 40 bin liradır. Avukatların masraflar nedeniyle bu rakamın altında boşanma davası almak istemediklerini ifade eden Tartak, “Durum bu olmasına rağmen şu ana kadar 40 bin liralık boşanma davası almadım. Mesleki sorunları bir kenara bırakın. , ihtiyacı olan var ödeyemiyorsunuz o yüzden önerilen numarayı alamıyorsunuz birçok meslektaşım da 40 bin lira peşin istiyor eleştirmek için söylemiyorum çünkü bu tedbir anlaşılınca yıllarca sürecek mahkemelik bir süreç olacak.5 yıl olduğu tahmin ediliyor.Taksitli alırsa bir sonraki ay Türkiye’nin ekonomik şartlarından dolayı alınan fiyat anlamsızlaşacak.Bu yüzden avukatlar talep etmeye başladı. peşin para” diyor.
‘Tamam, BEĞENMEYE DEVAM EDELİM’
Geçen yıl anlaşmalı boşanma davası için tavsiye edilen fiyat ortalama 5 bin lira iken çekişmeli boşanma için 10 bin ile 20 bin lira arasındaydı. Geçen yılki asgari fiyat ve ekonomik koşullar göz önüne alındığında, bu önlemler ‘yüksek’ olarak da kabul edilebilir. Ancak 2023 yılı için belirlenen avukatlık danışma ücretine getirilen yüzde 100’ü aşan artışlar, dava süresince talep edilen ücret, belge ve tebligat gibi hizmetlere getirilen yüzde 100’ü aşan artışlar boşanma davası açmak isteyip vazgeçenlerin sayısını artırdı mı?
Tartak’a konuyla ilgili gözlemlerini sorduğumuzda ise şu yanıtı alıyoruz: “Aslında geçen seneyi halletmemiz gerekiyor. Görüştüğüm kişiler çoğunlukla kadın. Bunların arasında maddi durumu çok iyi, vasat ve berbat olanlar da var. Ancak geçim kaynağı evli olan kişi olduğunda ve çocuk olduğunda kadınlar genellikle ‘beni çocuklarımla tehdit ediyor, gidecek yerim yok’ diyorlar. Boşanmak üzere olan kadın yeni bir hayata başlamaya hazırlanıyor. Düşünmek; Kira, varsa çocukların bakım ve eğitim giderleri, yaşam giderleri gibi birçok şey var. Aslında buradaki en düşük nokta avukatlık ücretidir. Tüm bunların üstüne dava masrafları gelince ‘Tamam böyle devam edelim’ noktasına gelebilir hanımlar.”
‘BOŞANMIŞ OLSA BİLE AYNI MEDYALARI PAYLAŞACAK KİŞİ SAYISI ARTABİLİR’
Tartak, bu kadınların yüzde 70’inin ortak özelliğini şöyle açıklıyor: “Çoğu evlilikten itibaren ziynet eşyalarını biriktirmiş gibi erkeklere veriyor. Maddi olarak en büyük sancı da bu noktadan geliyor. Bu üst sınıf diyebileceğimiz kadınlar için de geçerli. Evliliğe göre erkeğin yeri değişiyor ama maalesef kadının yeri değişmiyor.”
Tartak, bu durumun önümüzdeki dönemde ilişkilere farklı yansımalarının olacağını belirtiyor: Boşandığı halde maddi ilişkiler nedeniyle evini ayıramayanlar mı yoksa boşanamayanlar ve aynı evde yaşamak zorunda kalanlar mı? Ortamı paylaşmaya devam edeceğinizi tahmin ediyorum. Çekişmeli boşanma gerektiren durumlarda yüzde 80 veya 90’ı maddi nedenlerle vazgeçecek.”
